Zowel Martijn als Math hebben hun legeruniform inmiddels verruild voor iets totaal anders, respectievelijk het burgemeestersambt en een baan als buschauffeur. Wel zullen de herinneringen aan hun tijd bij Defensie en de dingen die ze meegemaakt hebben, ze voor altijd bijblijven. Over een terugkeer naar het gebied waar ze ooit uitgezonden waren, denken ze voor het eerst tijdens dit gesprek anders. Math: “Ik zou dat niet kunnen. Teveel herinneringen, te gevaarlijk ook nog. In Bosnië bijvoorbeeld zijn nog veel gebieden die vol liggen met mijnen. Martijn: “Ik heb het wel gedaan, ben terug geweest naar Bosnië, en beschouw dat ook als erg waardevol. Maar Afghanistan is dan weer geen optie; daar is het gewoon nog veel te gevaarlijk door alle strijdende stammen.” 

Tijdens de Dodenherdenking in de gemeente Beesel zal, zoals te doen gebruikelijk is, een voordracht gehouden worden door de burgemeester. Martijn: “Wat daar in ieder geval in terug gaat komen, is dat ik het als erg prettig ervaar dat we dit samen herdenken met onze buurgemeente Brüggen; mooi dat dit na al die jaren gewoon kan. Helaas zijn er in de wereld nog steeds vreselijke oorlogen gaande waarvan die in Oekraïne dichtbij komt. Een directe oplossing voor zo’n conflict heb ik natuurlijk niet. En hoewel niet te vergelijken, zou het al mooi zijn als we in het dagelijks leven ook eens wat vaker aardig tegen elkaar zouden doen. Math: “Als organiserend comité proberen we de herdenking voor een zo breed mogelijk publiek te houden. Het Reuvers Mannenkoor verzorgt de muzikale opluistering met ook een liedje van Stef Bos. Op die manier proberen we jongeren er meer bij te betrekken.” “Gelukkig zie ik al dat daar een kentering in plaats aan het vinden is”, vult Martijn aan.

De laatste jaren ligt de nadruk erg op allerlei problemen rondom vluchtelingen en asielzoekers. Martijn: “Natuurlijk, er zullen er best tussen zitten die met andere redenen hierheen zijn gekomen maar het merendeel vlucht écht weg voor oorlog. Ze moeten alles wat ze hebben achterlaten.” Math: “De tolk waar we in Afghanistan mee samenwerkte, is later met zijn gezin naar Nederland gevlucht. Ze kenden hier niemand en hadden niks. Ik heb ze nog geholpen met de inrichting van hun huis. Je moet je namelijk wel beseffen; door ons te helpen, lopen ze gevaar. Ze worden door sommige landgenoten als verraders gezien.”

Eenzelfde band tussen veteranen onderling lijkt tijdens het gesprek ook snel te ontwaren. Ondanks dat Martijn en Math elkaar niet kennen, hebben ze veel raakvlakken én herkennen ze veel in wat ze meegemaakt hebben. Zoals al eerder in Puik te lezen viel, heeft Math een lange carrière binnen Defensie achter de rug. Math: “Mijn motivatie om bij het leger te gaan was eigenlijk ook om zo snel mogelijk van school af te kunnen”, vertelt hij lachend. “Ik heb bijna veertig jaar in het leger gediend; een groot gedeelte daarvan bij de luchtverdediging. Daarvoor was de hulp van Nederland in conflictsituaties niet zoveel nodig dus ik ben in al die jaren maar twee keer op uitzending geweest. De eerste keer was in Bosnië in 1998. Onze missie stond daar specifiek in het teken van de terugkeer van vluchtelingen. De tweede keer was in 2010 in Uruzgan, Afghanistan. Daar waren we met onze eenheid voornamelijk bezig met zogenaamde psyops (psychologische operaties) bedoeld om de steun van de lokale bevolking te verwerven. Ook ik heb helaas meegemaakt dat er drie Nederlandse collega’s gesneuveld zijn. Bij allen was de uitvaart bij ons op kamp Holland. Ik heb toen nog duizend boekjes met daarin de uitvaartceremonie gedrukt. Dankbaar werk.”

Als lid van het veteranencomité van de gemeente Beesel is Math nauw betrokken bij de herdenking in het dorp. Math: “We herdenken op 4 mei natuurlijk de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en vieren een dag later de bevrijding. Persoonlijk vind ik dat dat nog veel breder getrokken moet worden. Het is inmiddels tachtig jaar geleden dus over een tijdje zal er niemand meer zijn die hier uit eigen ervaring over kan vertellen. Vandaar dat het belangrijk is dat tevens veteranen uit bijvoorbeeld voormalig Joegoslavië, Irak of Afghanistan hun ervaringen delen.” Martijn: “Ik ben het daar helemaal mee eens en wil zelfs nog een stapje verder gaan. Ook bijvoorbeeld vluchtelingen die naar Nederland zijn gekomen, mogen dan best hun verhaal doen over wat ze in hun thuisland hebben meegemaakt.”

Zowel Martijn als Math hebben dus aan den lijve ondervonden hoe vreselijk een oorlog kan zijn. Martijn: “Je weet natuurlijk dat er risico’s aan verbonden zitten als je in het leger gaat, hoewel je daar als jong iemand misschien nog niet zo goed bij stilstaat. En ondanks dat je veel leed tegenkomt en heftige dingen mee kunt maken, kan het ook mooie dingen brengen. Kameraadschap voor het leven.

Levenservaring. Ik heb niet het geijkte carrière pad gevolgd zoals vrienden van mij dat gedaan hebben. Hoewel ik tijdens mijn diensttijd wel gestudeerd heb; dat kon toen nog gewoon. Maar ik denk dat ik zonder mijn ervaring in het leger misschien wel nooit burgemeester was geworden.”

In 2005, Martijn is dan pas 23, wordt hij voor de eerste keer uitgezonden naar voormalig Joegoslavië. Een paar jaar later volgt er een uitzending naar Afghanistan. Martijn: “Ik was daar pas twee weken toen iemand uit mijn eenheid sneuvelde. Een ontzettend heftige ervaring. Collega’s zijn teruggevlogen om bij de begrafenis in Nederland aanwezig te kunnen zijn. Maar ja, vervolgens moet je weer terug naar Afghanistan. Je zit dan in een eenheid met mannen vol emotie en rancune. Er was wel hulp vanuit Defensie maar we werkten in een masculiene wereld, die laten zich niet altijd even makkelijk helpen. De meeste steun heb je dan uiteindelijk ook aan elkaar; een stom grapje maken bijvoorbeeld.” Nog steeds komt de voormalige compagnie ieder jaar bij elkaar om hun collega op zijn sterfdag te herdenken. “Dan staat er ook altijd een vol glas bier of whiskey voor hem zodat hij er toch een beetje bij is. Die onderlinge kameraadschap is erg sterk en is volgens mij ook typisch voor mensen die gediend hebben. Ik zie op vakantie vaak direct of iemand uit het leger komt, het is een soort houding waar ik ze aan herken.”

Dit jaar is het precies tachtig jaar geleden dat de gemeente Beesel bevrijd werd. Zoals ieder jaar wordt daarbij stilgestaan; op 4 mei tijdens de Dodenherdenking en een dag later op 5 mei met Bevrijdingsdag. Burgemeester Martijn Derks en Math Thijs, lid van het veteranencomité van de gemeente Beesel, leggen uit wat ze zelf hebben meegemaakt als militair en hoe belangrijk het is om te blijven herdenken.

De kersverse Burgemeester van Beesel begon zijn loopbaan niet in de politiek maar bij Defensie. Martijn: “Ik had van jongs af aan een droom om in het leger te gaan. Niet eens zozeer vanwege de wapens want daar heb ik eigenlijk niet zo veel mee. Maar ik kom uit Wijchen en daar loopt ieder jaar de Nijmeegse 4Daagse langs. Dan zie je talloze militaire uniformen voorbij wandelen; dat heeft me altijd geïntrigeerd. Het avontuurlijke trok me aan, ik denk dat dat voor bijna iedereen geldt die in het leger wil. Ondanks dat mijn ouders het er niet helemaal mee eens waren, wou ik zo snel mogelijk van de middelbare school af om naar de KMS in Weert te kunnen. Later volgde ik nog de KMA in Breda.”

Alweer 80 jaar geleden hebben we die vreselijke periode achter ons gelaten. En terwijl het voor ons al allemaal erg lang geleden is (wie is er destijds nog bij geweest?), zijn er nog heel veel conflicten in onze wereld: Oekraïne, Israel, Gaza, Libanon, Syrië… 

Naast de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden op 4 mei ook de gevallenen tijdens vredesoperaties herdacht. Dat zijn er gelukkig niet heel veel geweest, maar toch. Je zal je zoon, dochter of partner maar nooit meer terugzien.

Nederland is bij talloze conflicten betrokken geweest om de strijdende partijen uit elkaar te houden of om vrede te bewerkstelligen. Soms ging dat goed, soms is dat ook niet gelukt. Maar hoe ziet zo’n missie er eigenlijk uit? Wat gebeurt er tijdens zo’n uitzending? Komt dat overeen met het beeld geschetst door Hollywood films? Is elke missie er eentje als in de film Black Hawk Down?

Om ieder gerust te stellen. Nee, zo is het eigenlijk zelden of nooit. Daarom zal het veteranencomité van de gemeente Beesel maandelijks een bijdrage leveren om te vertellen hoe het er eigenlijk aan toe gaat. Om zo ook de kennis en bewustwording over vrede en veiligheid in de gemeente Beesel te vergroten.

Mocht je naar aanleiding van de verhalen contact zoeken, kijk dan op www.veteraneninstituut.nl of stuur een bericht naar veteranen.beesel@gmail.com